Қазақстанда онлайн-кредит алу кезіндегі алаяқтықпен күресудің жаңа тәсілдері әзірленді

ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі қаулысының жобасы дайындалды, оған банк қызметін реттеу мәселелері бойынша кейбір нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер енгізілуде, деп хабарлайды Zakon.kz.

Атап айтқанда, алаяқтықтың алдын алу бойынша қосымша шараны қамтамасыз ететін түзету енгізілді.

• банктік қарыз беру мерзімі;
• банктік қарыздың шекті сомасы мен валютасы;
• сыйақы мөлшерлемесінің түрі: тіркелген немесе өзгермелі, егер сыйақы мөлшерлемесі өзгермелі болып табылған жағдайда есептеу тәртібі;
• сыйақы мөлшерлемесінің жылдық пайызбен мөлшері және оның клиент жүгінген күнге дәйекті, жылдық, тиімді, салыстырмалы есептеудегі мөлшері (нақты құны);
• банк пайдасына банктік қарызды алуға және оған қызмет көрсетуге (өтеуге) байланысты комиссиялардың, тарифтердің және өзге де шығыстардың толық тізбесі мен мөлшері;
• банктік қарыз шарты бойынша міндеттемелер орындалмаған жағдайда клиенттің жауапкершілігі мен тәуекелдері;
• қарызды қамтамасыз ету туралы шарттың тарабы болып табылатын кепіл берушінің, кепілгердің, кепілдік берушінің және өзге де тұлғаның жауапкершілігі.

Осы тармақтың бірінші бөлігінде көзделген клиентті биометриялық идентификаттауды жүргізу туралы талап берілген банктік қарыз сомасы шегінде төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын жүзеге асыру үшін төлем карточкасын пайдалануды көздейтін Интернет арқылы банктік қарыз шарты жасалған жағдайда қолданылмайды.

Осы мақсаттар үшін мобильді қосымшаның басты бетінде клиентке қатысты алаяқтық әрекеттерге шағым беру үшін клиент бірегей идентификаттайтын функционал көзделеді.

Сондай-ақ, алаяқтық тәуекелдерін басқарудың ортақ тәжірибесін ұсынады.

Банктің Директорлар кеңесі нарықтық жағдайға, стратегияға, активтер көлеміне, банк операцияларының күрделілік деңгейіне сәйкес келетін алаяқтық тәуекелдерін басқарудың тиімді жүйесінің болуын қамтамасыз етеді және банктік қызметтерді пайдалану кезінде алаяқтыққа қарсы іс-қимыл мақсатында тиімді анықтауды, өлшеуді, мониторингті және бақылауды қамтамасыз етеді және мынадай құрауыштарды қамтиды, бірақ олармен шектелмейді:

• алаяқтыққа қарсы күрес жөніндегі саясат пен рәсімдер;
• басқарушылық есептілік жүйесі;
• ақпараттық технологиялар, оның ішінде банктің антифрод-жүйесі.

Алаяқтыққа қарсы бөлімнің функциялары, оның функциялары минимумды қамтиды, бірақ олармен шектелмейді:

• банктің алаяқтыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі стратегиясын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлеу, ол мыналарды жария етеді, бірақ олармен шектелмейді:

— ресурстарға қажеттілікті анықтау, оның ішінде алаяқтыққа қарсы процестермен байланысты бюджетті анықтау;

— алаяқтыққа қарсы іс-қимыл бойынша талап етілетін іс-шаралардың мерзімдері мен оларды іске асыруға жауаптыларды көрсете отырып сипаттамасы.

• сыртқы қызмет көрсету арналарында банк клиенттеріне қатысты және банк қызметкерлері жасаған алаяқтыққа қарсы іс-қимылдың алдын алу тәсілдерін, модельдерін, технологиялары мен процестерін енгізу;
• алаяқтыққа қарсы іс-қимыл процестерін және қаржылық өнімдерді және/немесе қызметтерді ұсынудың цифрлық арналарын енгізу, олардың жұмыс істеуі және үздіксіз жақсарту;
• алаяқтық тәуекелдерін басқару жүйесі шеңберінде банк жүзеге асыратын, алаяқтық белгілері бар тұтынушылық қарыз, ақша аударымдары және (немесе) қолма-қол ақша алу шарттарын жасауға қарсы іс-қимыл жөніндегі іс-шараларды жүргізу;
• бизнес-процестерді және енгізілетін қаржы өнімдерін және немесе/көрсетілетін қызметтерді алаяқтық тәуекелдері тұрғысынан бағалау;
• қаржы өнімдерін және/немесе көрсетілетін қызметтерді ұсыну кезінде алаяқтыққа қарсы іс-қимыл саласындағы реттеушілік талаптарға сәйкестігін қамтамасыз ету, банктің ішкі құжаттарында бақылау рәсімдерін белгілеу кезінде әзірлеу және кейіннен әдіснамалық қолдау;
• сыртқы және ішкі деректерді анықтау және талдау, сондай-ақ алаяқтықтың жаңа схемаларының алдын алу;
• алаяқтық белгілері бар күдікті операциялардың типологиясын әзірлеу;
• алаяқтыққа күдіктілердің тізімін және алаяқтардың тізімін қалыптастыру;
• клиенттердің, қызметкерлердің және үшінші тұлғалардың күдікті операцияларына, күдікті әрекеттеріне мониторингті жүзеге асыру;
• оқыс оқиғалар дерекқорын жүргізу және үздіксіз жаңарту;
• алаяқтық белгілері бар күдікті операциялар туралы деректерді ҚРҰБ-ның антифрод-орталығына тәулік бойы режимінде беру және пайда болуына қарай жаңа ақпаратпен үздіксіз толықтыру;
• қаржы нарығына басқа қатысушылармен және уәкілетті органдармен ақпарат алмасу;
• Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 34772 болып тіркелген "Алаяқтық белгілері бар төлем транзакциялары бойынша деректер алмасу орталығының қызметін жүзеге асыру және оның қызметіне қатысатын тұлғалармен өзара іс-қимыл тәртібіне қойылатын талаптарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2024 жылғы 16 шілдедегі № 43 қаулысына сәйкес ҚРҰБ-ның антифрод-орталығымен өзара іс-қимылды қамтамасыз ету;
• алаяқтыққа қарсы іс-қимыл саласында банк клиенттерінің, банк қызметкерлерінің және үшінші тараптардың хабардар болуын арттыруды қамтамасыз ету;
• ішкі және сыртқы алаяқтық фактілерін анықтау, тіркеу және тергеп-тексеру;
• ішкі тергеп-тексерулерге қатысу, тергеп-тексеру нәтижелері бойынша түзету шаралары мен ұсынымдар әзірлеу, олардың іске асырылуын бақылау және тергеп-тексеру нәтижелері бойынша қорытындылар жасау;
• алаяқтыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша алқалы органның шешім қабылдауы үшін ұсыныстар дайындау;
• алаяқтық тәуекелдерін іске асыру туралы, сондай-ақ олардың салдарын ішкі құжаттарға сәйкес жою туралы басқарушылық есептілікті дайындау және ұсыну;

Құжаттың толық нұсқасы 26 қарашаға дейін жария талқылау үшін "Ашық НҚА" сайтында орналастырылған.