Қытай, Ресей, Түркия: Қазақстанға кім көп инвестиция салады

13:29, 4 шілде 2024

© Сурет: Zakon.kz

Астанада ШЫҰ мемлекет басшылары мен оның серіктестерінің кездесуі өтуде. Сондай-ақ, саммит алаңдарында экономикалық сипаттағы басқа да көптеген іс-шаралар жүріп жатыр, бірқатар құжаттарға қол қойылады. Оның аясында кейіннен Қазақстан аумағындағы нақты инвестициялық жобалар іске асырылады.

Саммитке қатысқан мемлекеттердің қайсысы бүгінде ҚР экономикасына ең ірі инвестор болып табылады? Бұл мәселені Экономикалық зерттеулер институтының ғалымдары анықтады.

Ресей

2023 жылға Ресейден Қазақстанға тікелей инвестициялардың жалпы ағынының көлемі 2,9 млрд долларды құрады, бұл 2022 жылғы ұқсас кезеңнің көрсеткішінен 87,9% - ға артық. Айта кету керек, 2023 жылғы инвестиция көлемі соңғы 18 жылдағы рекордтық көрсеткіш болып табылады.

Елде инвестициялық жобаларды жүзеге асыратын ірі ресейлік компаниялар: "Лукойл", "Роснефть", "Росатом", "Газпром".

Инвестициялық жобалардың жалпыұлттық пулына сәйкес, қазіргі уақытта елімізде ресейлік инвесторлардың қатысуымен келесі инвестициялық жобаларды іске асыру жоспарлануда:

Атырау облысында полиэтилен өндірісі бойынша интеграцияланған газ-химия кешенін салу (3,6 трлн теңге);
Ақтөбе облысында титан-цирконий кендерін өндіру және өңдеу бойынша тау-кен байыту кешенін салу (184,0 млрд теңге);
Қостанай облысында жүк автомобильдеріне шойын құю өндірісі (78,2 млрд теңге);
Қостанай облысында жетекші көпірлер арқалығының өндірісін тереңдетіп оқшаулау (78,0 млрд теңге);
Атырау облысында терефтал қышқылы мен оның тұздарын өндіру (720,0 млрд теңге);
Жамбыл облысында тыңайтқыштар өндірісі (500,0 млрд теңге).

Қазақстан мен Ресей арасындағы тауар айналымы 2023 жылы 25,9 млрд долларды құрады, бұл өткен жылдан 3,9% - ға төмен.

2022 жылы Қазақстанға Ресейден импорттың ең көп көлемі байқалды – 17,9 млрд доллар, ал 2023 жылы көрсеткіштің 9,4% - ға 16,2 млрд долларға дейін төмендеуі байқалды.

Ресейден импорттың төмендеуі: табиғи газ – 195,2 миллионнан 159,9 миллион долларға дейін, Алтын – 535,4 миллионнан 152,5 миллион долларға дейін, кендер мен концентраттар – 253,9 миллионнан 151,1 миллион долларға дейін, Кокс – 248,3 миллионнан 136,2 миллион долларға дейін.

Қазақстаннан Ресейге экспорттың негізгі тауарлары: табиғи уран – 16,1% (1,6 млрд доллар), алюминий оксиді – 3,1% (301,1 млн доллар), өңделмеген темірден жасалған прокат – 2,9% (284,3 млн доллар), мырышталған темірден жасалған прокат – 2,4% (232,7 млн доллар), кен және темір концентраттары-2,3% (226,6 миллион доллар).

Ресейден Қазақстанға импорттың негізгі тауарлары (млн доллар): дистилляттар (588,8), Мұнай және газ құбырларына арналған құбырлар (360,1), бидай және меслин (296,9), электр энергиясы (235,5) болып табылады.

Қазақстан мен Ресей арасындағы тауар айналымы 2024 жылғы қаңтар-сәуірде 7,4 млрд. бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 14,4% - ға төмен (8,7 млрд.). Аталған кезеңде Қазақстаннан Ресейге Экспорт 27,6% - ға төмендеп, 2,4 млрд долларды құрады. Қазақстан мен Ресейге Импорт 5,9% - ға төмендеп, 4,9 млрд АҚШ долларын құрады.

Сурет: economy.kz

Қытай

2023 жылдың қорытындысы бойынша Қытайдан Қазақстанға тікелей инвестициялардың жалпы ағынының көлемі 1,7 млрд долларды құрады, бұл 2022 жылдың сәйкес кезеңімен (1,4 млрд доллар) салыстырғанда 15,3% - ға артық.

Қазақстанда инвестициялық жобаларды іске асыратын ірі қытайлық компаниялардың ішінде EXEED, Sinopec, CNPC, Huawei, China Power International Holding компаниялары бар.

Инвестициялық жобалардың жалпыұлттық пулына сәйкес, қазіргі уақытта қытайлық инвесторлардың қатысуымен келесі инвестициялық жобалар жоспарлануда:

Абай облысында мыс балқыту зауытының құрылысы (587 млрд теңге);
Ұлытау облысында жел электр станцияларын салу (475 млрд теңге);
Жетісу облысында өнеркәсіптік қала құрылысы (330 млрд теңге);
Абай облысында жел станцияларын салу (265 млрд теңге);
Маңғыстау облысында құбыр өнімдерін шығаратын зауыт салу (238 млрд теңге);
Абай облысында көмір химия зауытының құрылысы (157 млрд теңге);
Қарағанды облысында су карбонатты натрий өндірісі (146 млрд теңге).

Қазақстан мен Қытай арасындағы тауар айналымы 2023 жылы 31,5 млрд АҚШ долларын құрады, бұл өткен жылдан 30,1% - ға артық (24,2 млрд доллар).

Қазақстаннан Қытайға экспорттың ең аз көлемі 2019 жылы – 8,0 млрд доллар болды. 2023 жылы бұл көрсеткіш 14,7 миллиард долларға дейін өсті, экспорт 12,6% - ға өсті.

Шикі мұнайды жеткізу – 1,9 млрд доллардан 2,8 млрд долларға дейін, табиғи газ – 1,2 млрд доллардан 1,5 млрд долларға дейін, табиғи уран – 750,6 млн доллардан 1,3 млрд долларға дейін өскені байқалады.

2023 жылы Қазақстанға Қытайдан импорттың ең көп көлемі байқалды – 16,8 млрд доллар, бұл 2022 жылғы көрсеткіштен 50,5% - ға артық.

Қазақстаннан Қытайға экспорттың негізгі тауарлары: шикі мұнай – 25,6%, кен – 18,8%, катодтар – 12,7%, табиғи газ – 9,9%, уран – 8,5%, феррохром – 5,1% болып табылады. Қытайдан Қазақстанға импорттың негізгі тауарлары: смартфондар (707,7), көлемі 1000 текше см-ден асатын автомобильдер (423,1), көлемі 1500 текше см-ден асатын автомобильдер (406,4), портативті есептеу машиналары (337,9), жемпірлер, жартылай есіктер, секіргіштер (306,3), аяқ киімнің жоғарғы жағы (240,8).

Қазақстан мен Қытай арасындағы тауар айналымы 2024 жылғы қаңтар-сәуірде 9,0 млрд долларды құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 10,3% - ға артық. Аталған кезеңде Қазақстаннан Қытайға Экспорт 26,3% - ға ұлғайып, 4,6 млрд долларды құрады.

Сурет: economy.kz

Түркия

2023 жылы Түркиядан Қазақстанға тікелей инвестициялардың жалпы ағынының көлемі 434 млн долларды құрады, бұл 2022 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 14,2% - ға артық (380,1 млн доллар.).

Елде инвестициялық жобаларды жүзеге асыратын ірі түрік компаниялары: Yildirim Group, Aksa Energy, Ethun Medical.

Инвестициялық жобалардың жалпыұлттық пулына сәйкес, қазіргі уақытта елімізде түрік инвесторларының қатысуымен келесі инвестициялық жобаларды іске асыру жоспарлануда:

Солтүстік Қазақстан облысында аурухана кешенінің құрылысы (186,0 млрд теңге).
Қарағанды облысында қуаты 250 МВт ЖЭО салу (215,0 млрд теңге).
Жамбыл облысында кальцийленген сода өндірісі (200,0 млрд теңге).
Көкшетауда көпбейінді аурухана салу және пайдалану (180,1 млрд теңге).
Каспий теңізінің акваториясында кеме жасау верфін салу (135,0 млрд теңге).
Ақтау халықаралық әуежайын жаңғырту (130,1 млрд теңге).
Маңғыстау облысында виллалары бар гольф-қонақ үй құрылысы (2-кезең) (89,9 млрд теңге).

Қазақстан мен Түркия арасындағы тауар айналымы 2023 жылы 6,0 млрд долларды құрады, бұл өткен жылдан 5,3% - ға төмен.

Қазақстаннан Түркияға экспорттың ең көп көлемі 2022 жылы – 4,8 млрд долларды құрады. 2023 жылы көрсеткіш 16,7% - ға төмендеді.

Түркияға экспорттың қысқаруы шикі мұнай мен тазартылған мыс экспортының көлемінің төмендеуімен негізделеді.

2023 жылы Қазақстанға Түркиядан импорттың ең көп көлемі байқалады-2,0 млрд доллар, бұл өткен жылғы көрсеткіштен 27,8% - ға жоғары.

Қазақстаннан Түркияға экспорттың негізгі тауарлары (млн долларға): шикі мұнай (21 мың), мыс катодтары (740,2), тазартылған мыс (220,1), дистилляттар (158,4), легирленбеген алюминий (145,6), мырыш (116,2) болып табылады. Қазақстанға Түркиядан әкелінетін негізгі тауарлар: жеңіл автомобильдерге арналған шанақтар-4,3%, дәрілік заттар – 2,5%, майкалар, фуфайкалар – 2,2%, тоқылған кілемдер – 2,2%.

Қазақстан мен Түркия арасындағы тауар айналымы 2024 жылғы қаңтар-ақпанда 1,6 млрд долларды құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен (1,9 млрд доллар) салыстырғанда 17,2% - ға төмен. Аталған кезеңде Қазақстаннан Түркияға Экспорт 18,3% - ға төмендеп, 1,3 млрд долларды құрады. Түркиядан Қазақстанға Импорт 15% - ға төмендеп, 595,2 млн долларды құрады.