Қазақстанда қандай мәмілелерді нотариалды куәландыру керек және оған мемлекеттік баж төлей ме

Жылжымайтын мүлік пен көлікті сатып алу-сату кезінде нотариусқа бару қажет пе? Мемлекеттік баж мөлшері қандай және егер келісімшарт нотариалды куәландырылмаса, қандай салдары болады? Сұрақтарға Zakon.kz тілшісі жауап іздеп көрді.

Нотариус не үшін қажет

Нотариус (латынша – "мағына беруші") мәмілелер мен құжаттарға заңдық күш беру үшін белгілі ережелерді сақтаумен айналысады. Қазақстан Республикасының "Нотариат туралы" заңының 34-бабында нотариустың қызмет түрлері көрсетілген:

• мәмілелерді куәландырады,
• мұрагерлік құқығын растайтын куәліктер береді,
• құжаттардағы қолдың түпнұсқалығын куәландырады,
• құжаттарды бір тілден екінші тілге аударудың дұрыстығын куәландырады,
• және тағы басқа – барлығы 21 қызмет түрі.

Заңнама басқа нотариалды әрекеттерді де қарастыруы мүмкін. Барлық қызметтер үшін жеке және заңды тұлғалар мемлекеттік баж төлейді. Баж мөлшерлері қазіргі салық кодексінің 611-бабында және жаңа Салық кодексінің 667-бабында (2026 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енеді) көрсетілген.

Мемлекеттік баж мөлшерлері

• Өсиеттерді куәландыру – 1 АЕК;
• Мұрагерлік куәліктерді беру – 1 АЕК әр куәлікке;
• Мұралық мүлікті қорғау шаралары – 1 АЕК.
• Жалға беру, қарыз, аванс, лизинг, мердігерлік, неке келісімшарты, жалпы меншіктегі мүлікті бөлу, мұралық мүлікті бөлу, алимент төлеу келісімдері, құрылтай келісімшарттары – 5 АЕК;
• Ипотекалық тұрғын үй қарызы келісімшарты – 2 АЕК;
• Жылжымайтын мүлікті, талап құқығын және ипотекалық куәліктерді кепілге беру – 2 АЕК;
• Басқа кепілдік келісімдер – 7 АЕК;
• Бірлескен меншікке құқық куәлігін беру – 1 АЕК;
• Мүлікті пайдалану мен распоряжение ету құқығына сенімхат – 0,5 АЕК;
• Автотранспортты басқаруға арналған сенімхат – 1 АЕК;
• Автотранспортты сату, сыйға беру, айырбас жасау үшін сенімхат – 2 АЕК;
• Басқа сенімхаттар – жеке тұлғаға 0,1 АЕК, заңды тұлғаға 0,5 АЕК;
• Заң бойынша міндетті куәландырылатын келісімдерге келісімдер – 0,5 АЕК;
• Құжат көшірмелерінің дұрыстығын куәландыру (бетіне) – жеке тұлғаға 0,05 АЕК, заңды тұлғаға 0,1 АЕК;
• Құжаттағы қол мен аударманың дұрыстығын куәландыру – жеке тұлғаға 0,03 АЕК, заңды тұлғаға 0,1 АЕК;
• Банктік есепшот ашу кезінде қолдың түпнұсқалығын куәландыру – жеке тұлғаға 0,1 АЕК, заңды тұлғаға 0,5 АЕК;
• Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін басқа тұлғаларға беру – 0,2 АЕК;
• Нотариалды куәландыры лған құжат көшірмесін беру – 0,2 АЕК;
• Дубликат беру – 1 АЕК;
• Орындаушы жазбаны жасау (қарызды сотсыз өндіру құқығы) – 0,5 АЕК;
• Құжаттар мен бағалы қағаздарды сақтау – айына 0,1 АЕК;
• Кепілдік және гарантия келісімдерін куәландыру – 0,5 АЕК;
• Басқа заңдармен көзделген нотариалды әрекеттер – 0,2 АЕК.

Мысалы, қала тұрғыны пәтер немесе үйді (туысқандар мен компания емес) сатқанда 2026 жылы нотариалды куәландыру бажысы – 30 375 теңге, ал көлікте – 17 300 теңге.

Нотариалды куәландыру міндетті ме?

НК баж мөлшерін көрсетеді, бірақ нотариалды куәландырудың міндеттілігін көрсетпейді. Бұл туралы ҚР Азаматтық кодексінің 154-бабында айтылған.

Мәміле міндетті нотариалды куәландыруға жатса, тараптар мемлекеттік баж төлеуі керек. Нотариалды форма сақталмаса, мәміле жоққа тең болып саналады, яғни заңдық салдары жоқ және сот арқылы мойындалуды қажет етпейді. Практикада баж төленбесе, мәміле жүзеге аспайды.

Мысалы, нотариус куәландырмаған өсиет күшсіз болып есептеледі.

Міндетті нотариалды куәландыруға жататын мәмілелер:

• Билікті қайта беру (154-баптың 2-тармағы);
• Басқа тұлғаның мүлкін басқаруға арналған сенімхат (167-баптың 2-тармағы);
• Нотариалды куәландырылуы тиіс мәмілелерді жасауға арналған сенімхат (167-баптың 2-тармағы);
• Өсиеттер (1050-бап);
• Жеке тұлғалардың үлесін сатуға арналған келісімшарттар (59-баптың 2-тармағы);
• Барлық түрдегі рента келісімдері (518-бап);
• Некелік келісімшарттар (Некеге және отбасы туралы кодекстің 40-бабы, 2-тармақ);
• Алимент төлеу туралы келісімдер (Некеге және отбасы туралы кодекстің 158-бабы);
• Суррогаттық аналық келісімдер (Некеге және отбасы туралы кодекстің 54-бабы, 1-тармақ).

Барлық қалған мәмілелерді нотариалды куәландыру міндетті емес, сәйкесінше мемлекеттік баж төленбейді.